Yeni Tarihli Ceza Hükmünün, Önceki Tarihli Bir Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararına Etkisi

• 

Okuyacağınız blog yazısı; bir ceza mahkemesinin yargılama neticesinde sanık hakkında cezaya hükmetmesinin, aynı sanık hakkında daha önceki bir tarihte verilmiş olan hükmün açıklanmasının geri bırakılması (“HAGB”) kararına etkisi hakkında yazılmıştır. Bu kapsamda sonraki tarihli suçun işlenişindeki manevi unsur olan kast ya da taksirden hangisinin varlığı halinde HAGB kararının ortadan kalkacağı ile sonraki tarihli mahkûmiyet kararının HAGB kararını ortadan kaldırması için mahkûmiyet hükmünün tesis edildiği tarihin mi yoksa hükme konu olan suç fiilinin işleniş tarihinin mi esas alınacağı konuları değerlendirilecektir.

1. MEVZUAT HÜKÜMLERİ

HAGB kurumu, 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu (“CMK”) m.231’de düzenlenmiştir. 

CMK m.231/5: “Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki(2) yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.”

CMK m.231/6: “Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için;

a) Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,

b) Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,

c) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, gerekir.

Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez”

CMK m.231/7: “Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez.”

CMK m.231/8: “Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;

a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,

b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,

c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine, karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.”

CMK m.231/10: “Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.”

CMK m.231/11: “Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.”

• 

• 

• 

2. HUKUKİ DEĞERLENDİRMELER

Kanun; ilgili maddenin 6, 8, 10 ve 11.fıkralarında,  verilmiş bir HAGB kararının ortadan kalkması ve hüküm kurulması için açıkça “kast” unsurunu aradığını belirtmiştir.  Buna göre suçlu bulunan fakat hakkındaki hükmün açıklanması geri bırakılan kişi hakkında 5 yıllık bir denetim süresi uygulanacak; 5 yıl içerisinde herhangi bir kasıtlı suç işlememesi halinde hakkında kurulmuş hüküm tamamen ortadan kalkacaktır.

Kanunun “kast” unsurunu aradığı, dolayısıyla sonraki tarihte işlenen taksirli suçların HAGB hükmüne etki etmediği Yargıtay kararlarında da açıkça belirtilmiştir:

“Denetim süresi çerisinde işlenen ikinci suçun, 5 yıllık (çocuklar için 3 yıllık) denetim süresi içerisinde kesinleşmesi gibi bir zorunluluğa madde metninde yer verilmemiştir. İkinci suçun kasıtlı bir suç olması ve denetim süresi içerisinde işlenmesi, hükmün açıklanması için yeterlidir. Ancak mahkeme sanığın denetim süresi içerisinde işlediği kasıtlı suçtan verilen mahkûmiyet kararının kesinleşmesinden sonra bu mahkemenin ihbarı üzerine HAGB karar veren mahkeme dosyayı yeniden ele alacak, duruşma açacak, sanığı duruşmaya meşruhatlı davetiye ile çağıracak gelirse ifadesini alacak, sonuçta CMK’nin 213/11. maddenin birinci cümlesi gereğince hükmü aynen açıklayacaktır. İkinci suçun doğrudan ya da olası kastla işlenmesinin bir önemi yoktur. Ancak ikinci suçun taksirle veya bilinçli taksirle işlenmesi durumunda hüküm açıklanamayacaktır[1][2].”

“…iddia olunan kasıtlı suçun unsurlarının oluşmadığı veya kasıtlı bir suçun aslında trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma veya taksirle yaralama vb. gibi bir başka suçu oluşturduğu kanaatine varılırsa, sanığın açıklanması geri bırakılan hükümden sonra işlemiş olduğu kasıtlı bir suçtan da söz edilemeyecek ve önceki hüküm açıklanamayacaktır[3].”

HAGB kararının ortadan kalkması ve kişi hakkındaki hükmün açıklanması için söz konusu kasıtlı suç fiilinin mutlaka HAGB kararının kesinleşmesinden sonraki bir tarihte işlenmesi gerekir. Yani HAGB kararı aleyhine kanun yoluna başvurulup karar onanarak kesinleştiyse bu tarihten; HAGB kararı aleyhine kanun yoluna başvurulmadıysa başvuru süresinin bittiği tarihten; ya da kanun yoluna başvuru sınırının altında kaldığı için verildiği anda kesinse bu tarihten itibaren 5 yıl içerisinde işlenen bir kasıtlı suç fiili olmalıdır. Nitekim Yargıtay kararlarında da bu husus açıkça belirtilmiştir:

“Somut olayda; hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen sanığın denetim süresi içerisinde işlediği iddia edilen suç tarihinin 30/01/2015 olduğu, sanık hakkındaki 12/12/2014 tarihli hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının ise 10/03/2015 tarihinde kesinleştiği ve 5 yıllık denetim süresinin de kesinleşme tarihinde başladığı, dolayısıyla 30/01/2015 tarihli yeni suçun denetim süresinde işlenmediği anlaşıldığından, bu suç sebebiyle CMK’nın 231/11. maddesi gereğince hükmün açıklanması yasaya aykırı olup, kanun yararına bozma talebi yerindedir[4].”

“Deneme süresi içerisinde suç işlendiğinden söz edilebilmesi için öncelikle hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının kesinleşmesi, daha sonra 5 yıllık deneme süresi içerisinde kasıtlı bir suçun işlenmesi gerekmektedir. İncelenen dosyada, sanık hakkında tehdit ve hakaret suçlarından mahkûmiyetine ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına 05.12.2012 tarihinde karar verildiği, kararın 05.06.2013 tarihinde kesinleştiği, 2. suçun ise 10.04.2013 tarihinde işlendiği anlaşılmaktadır. Buna göre, sanığın, henüz deneme süresi başlamadan önce 10.04.2013 tarihinde Afyonkarahisar 3. Sulh Ceza Mahkemesinin 27/04/2014 tarih ve 2013/487 esas, 2014/82 sayılı ilamına konu suç üstlenme suçunu işlediği belirlendiğinden, mahkemece CMK’nın 231/11. maddesi gereğince hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının kaldırılmasına karar verilmesi hukuka aykırıdır[5].”

Sanık denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemez ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranırsa, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir. Denetim süresi içinde işlenen kasıtlı suçun hapis ya da adli para cezasını gerektirmesinin bir önemi yoktur. Yine söz konusu suç re ’sen kovuşturulan bir suç olabileceği gibi takibi şikâyete bağlı bir suç da olabilir[6]. Sanığın kasten yeni bir suç işlediğinin tespiti bakımından, sanığın işlediği yeni suçtan ötürü hakkında mahkûmiyet kararı verilmesi ve bu kararın kesinleşmesi gereklidir[7]. HAGB kararı verilebilmesinin şartlarından birisi 6.fıkrada belirtilen: “Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması” dır. Dolayısıyla önceki tarihli bir taksirli suç, HAGB kararına engel olmayacaktır.“…yine daha önceden bilinçsiz ya da bilinçli taksirli bir suçtan dolayı mahkûm olma da hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına engel oluşturmaz[8].” Aynı şekilde daha önceki tarihli kasıtlı bir suç fiili sebebiyle kovuşturma yapılıyor olması da HAGB kararını engellemeyecektir.“Sanık hakkında başka kasıtlı bir suçtan ötürü muhakemenin gerçekleştiriliyor olması, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını engellemez[9].”

3. SONUÇ

Yukarıdaki Yargıtay kararları ve doktrin alıntılarına binaen yapılan açıklamalar neticesinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

• HAGB kararı verilen kişinin, kararın kesinleşmesiyle başlayan 5 yıllık deneme süresi içerisinde herhangi bir kasıtlı suç fiili işlememesi gerekmektedir. Söz konusu deneme süresi içerisinde işlediği herhangi bir taksirli suç –bilinçli taksir olsa bile- HAGB hükmünü ortadan kaldırmayacak ve dolayısıyla hüküm açıklanmayacaktır.

• HAGB kararı verilen kişinin; deneme süresi içerisinde işlediği kasıtlı suçun, deneme süresi sonrasında kesinleşmesi halinde de hüküm açıklanacaktır. Yani sonraki tarihte ve deneme süresi içerisinde işlenen kasıtlı suçun deneme süresi içerisinde kesinleşme zorunluluğu yoktur.

• HAGB kararının ortadan kalkması ve hükmün açıklanması için; kasıtlı suç fiilinin mutlaka deneme süresi içerisinde işlenmesi gerekmektedir. Önceki tarihte işlenmiş olup kovuşturma devam ediyorsa yahut önceki tarihte işlenmiş olup kesinleşmemişse veya HAGB kararı verildikten sonra işlenmesine rağmen henüz HAGB kararı kesinleşmeden önce işlenmişse dahi hiçbir şekilde HAGB kararına etki etmeyecek, dolayısıyla hüküm açıklanmayacaktır.